Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού
Από το 1931 ως σήμερα

Η πορεία του Κοινωφελούς Ομίλου Σταυρού ξεκινάει στα χρόνια του Μεσοπολέμου, περίοδο κατά την οποία ο Σταυρός γνώρισε μια εντυπωσιακή οικονομική και πολιτιστική άνθηση. Μέσα σε αυτό το κλίμα προσδοκιών και αισιοδοξίας συστήθηκε το έτος 1931 ο Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού από φιλοπρόοδους κατοίκους του χωριού μας, με σκοπό την ψυχαγωγία των κατοίκων με την διοργάνωση χοροεσπερίδων και άλλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων, αλλά και την συγκέντρωση χρημάτων για την πραγματοποίηση κοινωφελών έργων, που θα υποστήριζαν την ανάπτυξη του Σταυρού. Πρώτος πρόεδρος του Ομίλου ήταν ο αείμνηστος Αλέξανδρος Πολυδώρου Παξινός και στο Διοικητικό Συμβούλιο τον πλαισίωναν οι Δημοσθένης Ν. Συκιώτης, Θεοτόκης Ι. Λεκατσάς, Θεόδωρος Γαβρίλης (Αρμένης), Γρηγόριος Λεκατσάς και άλλοι. Έργο της πρώτης περιόδου του Κ.Ο.Σ. ήταν η οικοδόμηση γραφείου παραπλεύρως της Κοινοτικής Αίθουσας Σταυρού, η οποία κτίστηκε το έτος 1932 με δωρεά του Ιωάννη Χαραλάμπους Παπαδοπούλου ή Τζων Πάπα. Στον χώρο του γραφείου, που ήταν πλέον και η έδρα του Ομίλου, λειτούργησε δανειστική βιβλιοθήκη για τους κατοίκους του Σταυρού και των γύρω κοινοτήτων, ενώ στα μετασεισμικά χρόνια στον ίδιο χώρο στεγάστηκε και το Κοινοτικό Κατάστημα Σταυρού, έως πρόσφατα. (Μέχρι τότε το Κοινοτικό Γραφείο στεγαζόταν εντός της Κοινοτικής Αιθούσης και η μεταστέγαση έγινε για να ελευθερωθεί περισσότερος χώρος για εκδηλώσεις εντός της Αίθουσας). Προπολεμικά, ο Όμιλος εξωράισε τον πέριξ της Κοινοτικής Αίθουσας χώρο και τοποθέτησε στην είσοδο του προαυλίου της Αίθουσας μεγάλο σιδερένιο πορτόνι που έφερε τα αρχικά «ΚΟΣ». Το 1936 ο Όμιλος συνέβαλε στην κατασκευή του πρώτου τμήματος του μώλου της Πόλης, επί προέδρου Κ.Ο.Σ. Αλεξάνδρου Πολυδώρου Παξινού, που συνέπιπτε ο ίδιος να είναι και πρόεδρος της Κοινότητας Σταυρού. Την ίδια εποχή ο Όμιλος συνέβαλε στην ισοπέδωση, διαμόρφωση και δεντροφύτευση του Πάρκου της Πλατείας. Η πρώτη αυτή περίοδος του Κ.Ο.Σ. σφραγίστηκε από την δραστηριότητα του προέδρου του, Αλεξάνδρου Πολυδώρου Παξινού, ο οποίος για το έργο και την προσφορά του ανακηρύχθηκε το έτος 1955 «Επίτιμος Πρόεδρος του Κ.Ο.Σ.».

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Εμφύλιο και τους καταστρεπτικούς σεισμούς του ’53, μπροστά στις τεράστιες ελλείψεις και ανάγκες των κατοίκων του Σταυρού, και μέσα στο κλίμα της ανοικοδόμησης, το έτος 1955 ο Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού ανασυστήνεται και επαναδραστηριοποιείται. Όπως διαβάζουμε στο Καταστατικό του, σκοποί του είναι, μεταξύ άλλων, «η προσπάθεια ιδρύσεως και ενισχύσεως του ηλεκτροφωτισμού του Σταυρού, με προοπτικήν επεκτάσεως τούτου εις τας γειτονικάς κοινότητας, η εκτέλεσις κοινωφελών έργων, η σύσφιξις των μελών αυτού, η επικοινωνία αυτών μετά των εν τη αλλοδαπή Ιθακησίων γενικώς διά ζητήματα προόδου και ευημερίας, η διά συγκεντρώσεων, εορτών και χοροεσπερίδων ψυχαγώγησις των εκ των σεισμών ταλαιπωρηθέντων κατοίκων της Κωμοπόλεως Σταυρού, η δι’ ευγενών μέσων εξύψωσις του αθλητισμού, η διά ομιλιών ανάπτυξις της πνευματικής, ηθικής και κοινωνικής μορφώσεως». Στη νέα αυτή περίοδο του Κοινωφελούς Ομίλου Σταυρού, πρόεδρος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου ήταν ο Κωνσταντίνος Γεωργίου Λεκατσάς, που πλαισιώθηκε στο Δ.Σ. από τους Αντώνιο Λ. Γεωργανά, Γεώργιο Ι. Παξινό-Πάρο, Πανάργυρο Ν. Τριτσαρόλη, Επαμεινώνδα Ν. Δέτσιμα, Έκτορα Δ. Συκιώτη και Πολυχρόνη Α. Κουβαρά. Οι πρώτες δαπάνες του Ομίλου ήταν για την τσιμεντόστρωση της Πλατείας και για την Πόλη. Ο εξωραϊσμός της Πλατείας ολοκληρώθηκε το 1959 με ευγενή δωρεά της Σωτηρίας Ραυτοπούλου (Γούναρη) εις μνήμην του συζύγου της, Γεωργίου, και προς όφελος του χωριού και των συγχωριανών της. Στις δαπάνες διαμόρφωσης της Πλατείας συνεισέφερε και ο Σύλλογος Ιθακησίων Αμερικής με τη φροντίδα του Κωνσταντίνου Κουβαρά, αλλά και πολλοί άλλοι ευγενείς συγχωριανοί μας, με χρηματικές δωρεές ή δωρεές σε γη για τις αναγκαίες διαπλατύνσεις, και με προσωπική εργασία.

Το 1960, με πρωτοβουλία, δαπάνη και μέριμνα του Κ.Ο.Σ. επί προεδρίας του ανωτέρω Κωνσταντίνου Γ. Λεκατσά φιλοτεχνήθηκε η προτομή του Οδυσσέα από τον γλύπτη Γεώργιο Καστριώτη, που τοποθετήθηκε στο κέντρο του Πάρκου της Πλατείας, και έκτοτε έγινε γνωστή στα πέρατα του κόσμου ως το έμβλημα ολόκληρου του νησιού, της πατρίδας του πολυμήχανου Οδυσσέα. Το Πάρκο, έκτοτε, από τους κατοίκους ονομάστηκε το «Πάρκο του Οδυσσέα». Τα αποκαλυπτήρια της προτομής έγιναν το απόγευμα της 5ης Αυγούστου 1960, παραμονή της εορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και ημέρας πανηγύρεως για τον Σταυρό, εν μέσω πλήθους κόσμου, από τον Δήμαρχο Ιθάκης ιατρό Νικόλαο Σπυρίδωνος Κολυβά, επί προεδρίας της Κοινότητας Σταυρού Γερασίμου Κωνσταντίνου Συκιώτη, μετά τον πανηγυρικό λόγο που εκφώνησε ο φιλόλογος καθηγητής Νικόλαος Ιουστινιάνης.

Από τη δεκαετία του ’60 ο Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού, τηρώντας την παράδοση του τόπου μας, ανέλαβε τη διοργάνωση κάθε χρόνο του διήμερου πανηγυριού του Σωτήρος στις 5 και 6 Αυγούστου – παράδοση η οποία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920 με την ανέγερση του ιερού ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Το πανηγύρι του Σωτήρος, στην καρδιά του καλοκαιριού, αποτελεί το σημείο συνάντησης όλων των Σταυριωτών, ντόπιων και ξενιτεμένων, και προσελκύει κόσμο από όλη την Ιθάκη και πέραν αυτής.

Τη δεκαετία του ’90 και με πρόεδρο του Κ.Ο.Σ. τον Δημήτριο Αντωνίου Πατρίκιο ο Όμιλος καθιέρωσε τη «Γιορτή της Μαρίδας» στην Πόλη κάθε 1η Οκτωβρίου, που είναι η πρώτη ημέρα που «πέφτει» η τράτα στη θάλασσα και οι κάτοικοι αποχαιρετούν την Πόλη μέχρι το επόμενο καλοκαίρι. Η γιορτή αυτή συνδυάστηκε με ιερή παράκληση στο παμπάλαιο ναΰδριο του Αγίου Ανδρέα στην Πόλη, αποστόλου και αλιέως, υπέρ ασφαλείας και υγείας των αλιέων μας, και με αγιασμό των υδάτων και των αλιευτικών σκαφών.

Πιο πρόσφατα, από το έτος 2012, με πρωτοβουλία και φροντίδα του Ομίλου, επαναλειτούργησε ύστερα από πολλά χρόνια σιωπής η θρυλική «Ρομάντσα», για να ενώσει το παρελθόν με το παρόν, αλλά και τις μνήμες των παλαιοτέρων με την διασκέδαση των νέων μας.

Τη δεκαετία του 2000 ο Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού, με την οικονομική ενίσχυση πολλών δωρητών, συντήρησε και ευπρέπισε το παμπάλαιο εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα στην Πόλη, με τη στήριξη των τοίχων του και την τοποθέτηση στεγάστρου, ώστε να διατηρηθεί ο ναός στην παλαιά του μορφή.

Το 2011 ανακαίνισε το παλαιό Ιατρείο Σταυρού, το οποίο ιδρύθηκε εν έτει 1954 με δωρεά του οίκου Puutalo Ou διά του Φινλανδικού Ερυθρού Σταυρού. Στο παλαιό Ιατρείο Σταυρού σήμερα λειτουργούν δύο χώροι. Στον έναν στεγάζεται το γραφείο του Κ.Ο.Σ. και η δανειστική βιβλιοθήκη του Ομίλου με συλλογή έργων του Παναγή Λεκατσά. Στον δεύτερο, μεγαλύτερο, χώρο με φροντίδα του Κ.Ο.Σ. λειτουργεί από το 2013 η μόνιμη έκθεση «Φως στην Ομηρική Ιθάκη» του Δημήτρη Παΐζη-Δανιά, που σε δέκα πυλώνες τεκμηριώνει την ταύτιση της σημερινής Ιθάκης με την Ομηρική, με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα, την Οδύσσεια, τα ιστορικά δεδομένα και την παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μια έκθεση που προσελκύει πλήθος επισκεπτών καθημερινά και καλύπτει με επιτυχία το ενδιαφέρον και τους προβληματισμούς των σημερινών αναζητητών της Ιθάκης του Οδυσσέα και του Ομήρου. Τα θερμά και ενθουσιώδη σχόλια στο Βιβλίο Επισκεπτών το επιβεβαιώνουν.

Το ίδιο έτος, ο Κ.Ο.Σ., συνεχίζοντας την παράδοση της ανάδειξης του ομηρικού παρελθόντος του τόπου μας, χρηματοδότησε την αρχιτεκτονική αναπαράσταση (υπό κλίμακα) του Ανακτόρου του Οδυσσέα, που σχεδίασε και κατασκεύασε ο Ιταλός αρχιτέκτονας Bruno Mazzali. Η αναπαράσταση βασίστηκε στα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών της περιοχής Άγιος Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου, στα αρχαιολογικά δεδομένα της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής και στην ανακοίνωση των ανασκαφέων αρχαιολόγων: «...πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά στο ανάκτορο του Οδυσσέα...». Η αναπαράσταση προσελκύει εκατοντάδες επισκεπτών κάθε χρόνο και διαφωτίζει για την αλλοτινή μορφή των κτηρίων της αρχαιολογικής περιοχής του Αγίου Αθανασίου-Σχολής Ομήρου.

Το 2013 ο Κ.Ο.Σ. εξέδωσε το έργο της άξιας Ιθακησίας και καταξιωμένης συγγραφέως Ρίτας Τσιντίλη-Βλησμά «ΣΤΑΥΡΟΣ στο σταυροδρόμι του χρόνου», που στους δύο τόμους του περιλαμβάνει αρχαιολογικά, ιστορικά, λαογραφικά, κοινωνιολογικά, εκκλησιαστικά, εκπαιδευτικά, αθλητικά θέματα, αρχειακό υλικό και πάμπολλες φωτογραφίες, που ανασυσταίνουν και ζωντανεύουν την πορεία του χωριού μας από τη γέννησή του μέχρι τις μέρες μας. Ένα μνημειώδες έργο – χρέος τιμής και μνήμης προς τις γενιές που έφυγαν και ανεκτίμητη προσφορά γνώσης για τις γενιές που θα έρθουν, και θα θελήσουν να μάθουν τις ρίζες τους.

Το 2017 ο Όμιλος χρηματοδότησε την αναπαράσταση του ταξιδιού του Οδυσσέα από την Τροία στην Ιθάκη. Ένας ανάγλυφος χάρτης που εικονίζει την 10ετή θαλάσσια περιπλάνηση του Οδυσσέα μετά τον Τρωικό Πόλεμο και τα προτεινόμενα σημεία-σταθμούς, με αφετηρία την Τροία και κατάληξη στην Ιθάκη. Έργο που φιλοτέχνησε ο Κώστας Γ. Παπαδόπουλος και προσελκύει κάθε ημέρα πλήθος επισκεπτών.

Ο Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού, από την ίδρυσή του έως σήμερα, με τη συνέχιση της παράδοσης των τοπικών πανηγυριών, με την αδιάκοπη φροντίδα για τον ευπρεπισμό της Πλατείας, της Πόλης, του χώρου αναψυχής στη Σπηλιά και άλλων σημείων του χωριού μας, αλλά και με το φιλανθρωπικό του έργο, έχει δεθεί αναπόσπαστα με τη ζωή του Σταυρού και τους κατοίκους του. Και όλοι οι κάτοικοι του Σταυρού, μόνιμοι ή εποχιακοί, έχουν συνδράμει τον Κ.Ο.Σ. στη δράση, το έργο και τους σκοπούς του, με προσωπική εργασία, συμμετοχή στις εκδηλώσεις του και ηθική, αλλά και υλική υποστήριξη. Ανάμεσα στους τόσους δωρητές του Ομίλου, θα αναφέρουμε δύο αξιομνημόνευτα παραδείγματα.

Το έτος 2010 η αείμνηστη Άλκηστις Παΐζη, το γένος Ζεύξιδος Συλλιμνιώτου, αναγνωρίζοντας το κοινωφελές έργο και την προσφορά του Κ.Ο.Σ. στην κοινωνία του Σταυρού, και εκπληρώνοντας την επιθυμία του συζύγου της, στρατιωτικού ιατρού Χρήστου Μάρκου Παΐζη, κατέλιπε με διαθήκη το εν Σταυρώ ακίνητο του συζύγου της στον Κ.Ο.Σ., με σκοπό την «άνετη εκπλήρωση των κοινωφελών σκοπών του». Με τον τρόπο αυτό η δωρήτρια συνέχισε προηγούμενη οικογενειακή παράδοση, καθώς το έτος 1979 η ίδια οικογένεια δώρισε τον εξοπλισμό της Παιδικής Χαράς που και σήμερα προσφέρει χαρά, ψυχαγωγία και παιχνίδι σε όλα τα παιδιά των χωριών μας στον περίβολο του ιερού ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Έτερος μεγάλος δωρητής και ευεργέτης του Κοινωφελούς Ομίλου Σταυρού και του χωριού μας είναι ο κ. Γεώργιος Συγγελίδης, ο οποίος αναγνωρίζοντας την κοινωφελή δραστηριότητα του Κ.Ο.Σ., παράλληλα δε εκτιμώντας την αξιοπιστία του Διοικητικού Συμβουλίου του, ενισχύει κάθε χρόνο τον Όμιλο με γενναίες χρηματικές δωρεές. Επίσης δώρισε στην Κοινότητά μας μεγάλο χώρο στην παραλία της Πόλης υπέρ της εξυπηρέτησης των λουομένων και των κατοίκων του Σταυρού. Η εγκατάσταση αφαλάτωσης στην παραλία της Πόλης, που υδροδοτεί τις Κοινότητες Σταυρού, Πλατρειθιά και Φρικών, τοποθετήθηκε στον χώρο τον οποίο δώρισε ο ίδιος.  Ο Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού, αναγνωρίζοντας την προσφορά του κ. Γεωργίου Συγγελίδη, με την υπ’ αριθμόν 2/3-7-2003 ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του σύμφωνα με το άρθρο 8 του Καταστατικού του τον ανακήρυξε επίτιμο μέλος του Κοινωφελούς Ομίλου Σταυρού, «μια τιμητική διάκριση που δεν έχει δοθεί μέχρι τώρα στα 50 και πλέον χρόνια ζωής του Ομίλου», όπως αναγράφεται στην απόφαση, με το σκεπτικό ότι «η απονομή τιμής στον συμπαραστάτη του Ομίλου και γενικότερα του χωριού μας ικανοποιεί και το γενικό αίσθημα των κατοίκων του Σταυρού».

Σήμερα ο Κοινωφελής Όμιλος Σταυρού, ένα από τα αρχαιότερα σωματεία στην Ιθάκη, παραμένει ακμαίος και δραστήριος, με μεγάλο αριθμό μελών. Πιστός στο καταστατικό του και στους σκοπούς για τους οποίους ιδρύθηκε, έχει καθημερινή παρουσία στο κοινωνικό γίγνεσθαι όχι μόνο του Σταυρού αλλά και όλου του νησιού μας και συνεργάζεται με φορείς της Ιθάκης, πολιτιστικούς, αθλητικούς και άλλους, εκδηλώνοντας έτσι έμπρακτα το ενδιαφέρον του για την κοινωνία μας.