Σπήλαιο Πόλης

Βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά του όρμου της Πόλης, ακριβώς δίπλα στην θάλασσα. Η οροφή του σπηλαίου είχε καταρρεύσει ήδη κατά τους αρχαίους χρόνους και σήμερα βλέπετε μόνο τα τοιχώματα του σπηλαίου. Το σπήλαιο ήταν γνωστό από τα τέλη του 19ου αιώνα, η συστηματική ανασκαφή του όμως πραγματοποιήθηκε κατά την δεκαετία του 1930 από την Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή και έφερε στο φως ευρήματα από την Μυκηναϊκή μέχρι και την Ρωμαϊκή εποχή. Τα αναθηματικού χαρακτήρα ευρήματα που βρέθηκαν στο σπήλαιο φανερώνουν την ιερότητα του σπηλαίου από τα πρωτογεωμετρικά έως τα ελληνιστικά τουλάχιστον χρόνια. Ανάμεσα στα πολλά αναθηματικού χαρακτήρα ευρήματα που βρέθηκαν εδώ, περισσότερο εντυπωσιάζουν τα τμήματα από τουλάχιστον δώδεκα χάλκινους τρίποδες του 9ου-8ου αιώνα π.Χ. αριστοτεχνικής κατασκευής και περίτεχνης διακόσμησης. Οι τρίποδες ήταν σκεύη μη χρηστικού χαρακτήρα, συνήθως έπαθλα αθλητικών αγώνων, που οι νικητές συνήθιζαν να αφιερώνουν σε μεγάλα ιερά. Σε χώρους λατρείας τριποδικοί λέβητες αφιερώνονται από τον 9ο αιώνα π.Χ. και κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. αποτελούσαν πλέον τα πιο προσφιλή, συνήθη, λαμπρά και –λόγω του μεγέθους τους– εντυπωσιακά αναθήματα σε όλα τα μεγάλα ελληνικά ιερά: Ολυμπία, Ακρόπολη Αθηνών, Δελφοί, Δωδώνη, Δήλος.
Ως προς το ιερό πρόσωπο στο οποίο αποδιδόταν λατρεία εντός του Σπηλαίου της Πόλης, ένα σημαντικό ανάγλυφο του τέλους του 6ου αιώνα π.Χ. με παράσταση των Νυμφών και τέσσερα όστρακα-αφιερώματα με την επιγραφή «ταις νύμφαις» που ήρθαν στο φως μαρτυρούν λατρεία των Νυμφών.
Στο Σπήλαιο Πόλης βρέθηκε και το περίφημο ΕΥΧΗΝ ΟΔΥCCΕΙ (= προσευχή στον Οδυσσέα), επιγραφή χαραγμένη πάνω σε θραύσμα πήλινης μάσκας του 2ου-1ου αιώνα π.Χ. Η αναφορά στον Οδυσσέα αποτελεί μαρτυρία λατρείας του ήρωα στο συγκεκριμένο σπήλαιο και κατ’ επέκταση στην Ιθάκη.
Οι δώδεκα χάλκινοι τρίποδες, σε συνδυασμό με το ανάγλυφο και τις επιγραφές των Νυμφών, παραπέμπουν στο εδάφιο της Οδύσσειας όπου οι Φαίακες δώρισαν στον Οδυσσέα δώδεκα χάλκινους τρίποδες, τους οποίους ο ήρωας μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη τοποθέτησε στο παραθαλάσσιο σπήλαιο όπου λατρεύονταν οι Νύμφες[1] .
Εκτός από τη λατρεία των Νυμφών και του Οδυσσέα, το σπήλαιο παρουσίασε ενδείξεις λατρείας της Αθηνάς και της Ήρας (θεών που συνδέονται με την Οδύσσεια), καθώς και της Άρτεμης.
Από τα λοιπά αναθηματικού χαρακτήρα ευρήματα του σπηλαίου, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το  πήλινο πινάκιο με παράσταση πετεινού του 7ου αιώνα.
Το σπήλαιο δεν είναι επισκέψιμο και όλα τα ευρήματα εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή Σταυρού.

Πηγές:
Πληροφοριακές πινακίδες Αρχαιολογικής Συλλογής Σταυρού.
Ανδρέα Σωτηρίου, Αναπληρωτή Προϊσταμένου ΛΕ΄ Ε.Π.Κ.Α., ανάρτηση με τίτλο: Αρχαιολογική Συλλογή Σταυρού Ιθάκης, διαδικτυακός τόπος: ΟΔΥΣΣΕΥΣ, Υπουργείο Πολιτισμού, 2012, http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=18741

[1]Οδ. ν 13-15, ν 19-22, ν 135-136,  ν 217-218,  ν 344-351, ν 366-371, θ 390.